Türkiye’de Madenler ve Enerji Kaynakları-KPSS

 

Türkiye’de Madenler ve Enerji Kaynakları

Madenler

1935; MTA kuruldu. MTA’yı desteklemek için ise Etibank kuruldu.

1954; Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı( TPAO) kuruldu. İlk kez petrol aramalarına başlandı ve Raman’da bulundu.

1957; Türkiye Kömür İşletmesi( TKİ) kuruldu.

1963; Enerji Bakanlığı kuruldu.

Not: madencilik Türkiye’nin gayri safi milli hasıla olarak %2’sini oluşturmaktadır.

Not: bir ülkede maden ihracatı azalıyor ise o ülke artık madenleri işliyordur.

Rezerv: yer altındaki madenin tahmini miktarıdır.

Tüvenan: çıkarılan madenin taş ve kömür karışımına denir.

Tenör: maden temizlendikten sonraki saf orandır.

Matelurji: metalik madenlerin işlendiği yere denir.

Maden işletmesi kurulabilmesi için;

• Rezervin fazla olması gerekir. Türkiye’de rezervler dağınık haldedir.
• Tenör oranı yüksek olmalıdır.
• Sermayenin olması gerekir. Türkiye’de madenciliği n en büyük sorunu sermayedir.
• Teknolojik yeterlilik gerekir.
• Nitelikli iş gücü gerekir.
• Pazarlama ve ulaşım imkanları gelişmiş olmalıdır.

Not: Türkiye’de maden çeşitliliği fazladır. Bunun sebebi; Türkiye’nin farklı jeolojik dönemlerde oluşmasıdır. Türkiye’de volkanik arazi en çok Doğu Anadolu bölgesinde olduğu için volkanik çeşitlilik en fazla ordadır. ( yukarı fırat bölümü- elazığ)

Not: metalik madenlerin tamamı volkanik kökenlidir.

Madenler

Demir

• Ağır sanayinin hammaddesini oluşturur.
• Demir yatakları en fazla olan yerler;
• Sivas( Divriği), Malatya( Hekimhan,hasançelebi), İzmir (torbalı), Balıkesir (eymir), Sakarya (çamdağ)
• Sivas (divriği)’den çıkarılan hammaddeler Zonguldak( Ereğli-karabük)’e taşınır. Sebebi; enerji kaynağı taş kömürünün bulunmasıdır.
• Malatya( Hekimhan-Hasançelebi)’den çıkarılan hammaddeler ise İskenderun’a taşınır. Sebebi; ulaşımdır.

Bakır

• Elektrik, elektronik, uçak, motor sanayi, ev aletleri yapımında kullanılır.
• Bakır en çok çıkarılan yerler;
• Kastamonu (Küre), Artvin (Murgul), Diyarbakır (Ergani),Elazığ (Maden)
• Kastamonu (Küre) ‘den çıkarılan bakır, Samsun’a taşınır. Sebebi; ulaşımdır.

Krom

• Çeliğin sertleşmesinde kullanılır. Ayrıca paslanmayan bir maden özelliği taşıdığı için madeni eşya yapımında kullanılır. Krom rezervi bakımından dünyada 4.sıradayız. Kromu ihraç ederiz.
• Krom en fazla; Elazığ ( Guleman) , Bursa (Orhaneli), Muğla (Fethiye-Köyceğiz), Eskişehir’de bulunur.
• Muğla (Fethiye-Köyceğiz)’den çıkarılan maden Antalya’ya taşınır. Sebebi; ulaşım

Boksit

• Alüminyumun hammaddesidir.
• Hafif olmasından dolayı uçak yapımında kullanılır.
• Boksit en fazla; Konya ( Seydişehir), Antalya( Akseki), Muğla ( Milas), Adana (Saimbeyli)

Bor minerali

• Dünya rezervinin %70’i Türkiye’dedir.
• Nükleer kalkan oluşturma, uçak ve roket gövdelerinin yapımında, roket yakıtı yapımında kullanılmaktadır.
• Bor’un büyük bir kısmı hammadde şeklinde dış ülkelere ihraç edilir.
• Bor en fazla; Balıkesir (Susurluk), Kütahya (Emet), Bursa ( M. Kemal Paşa), Eskişehir (Kırka)

Manganez

• Demirin çeliğe dönüştürülmesinde kullanılır.
• Manganez en fazla; Zonguldak ( Ereğli) başta olmak üzere Trabzon ( Araklı), Artvin ( Borçka), Adana ( Ceyhan) gibi yerlerde bulunmaktadır.

Tuz

• Türkiye tuz yatakları bakımından zengin bir ülkedir.
• Deniz, göl ve kaya tuzu yataklarından üretilmektedir.
• Gölden elde edilen yer ; Tuz gölü
• Denizden elde edilen yer;  İzmir( Çam altı)
• Kaya tuzundan elde edilen yer ; Çankırı, Yozgat, Sivas

Kurşun-Çinko

• Kurşun ve çinko maden yataklarında birlikte bulunur. Elazığ ( Keban) ve Kayseri’de işlenmektedir.

Mermer

• Kalkerin başkalaşıma uğramış halidir.
• Mermer en fazla; Afyon ve Marmara Adası 

Lületaşı: Eskişehir 

 

Oltutaşı: Erzurum

 

Zımpara Taşı: İzmir, Aydın, Muğla, Denizli

 

Trona : Ankara (Beypazarı)

 

Feldspat: Muğla(Milas), Kütahya (Simav), Manisa

 

Volfram: Bursa ( Uludağ), Ankara, Sivas 

 

Kükürt: Isparta (Keçiborlu)

 

Fosfat: Mardin ( Mazıdağ)

 

Cıva: Konya ( Sarayönü), İzmir ( Ödemiş-Karaburun)

 

Türkiye'de en çok bulunan maden; dolomit 

 

Türkiye'de bulunmayan madenler; titanyum, kobalt, platin 

 

İhraç edilen madenler; mermer, bakır, krom, bor, trona, feldspat, zımpara taşı 

 

ithal edilen madenler, fosfat, taş kömürü 

 

Enerji Kaynakları

a. Yenilenemeyen Enerji Kaynakları

• Petrol
• Kömür
• Doğalgaz
• Nükleer enerji

b. Yenilenebilir Enerji Kaynakları

• Jeotermal enerji
• Hidroelektrik enerji
• Güneş enerjisi
• Rüzgar enerjisi

Taş Kömürü:

Taş kömürü, jeolojik açıdan belirli bölgelerde bulunan bir enerji kaynağıdır ve yalnızca Zonguldak (Çatalağzı) termik santralinde elektrik üretiminde kullanılır. Aynı zamanda ithal edilen enerji kaynakları arasında yer alır.

Linyit:

Ülkemizde çeşitli bölgelerde çıkarılabilen bir kaynaktır, ancak en yoğun olarak Ege Bölgesi'nde yer alır. Linyit üretimi yapılan başlıca yerler arasında Kahramanmaraş (Afşin-Elbistan), Muğla (Yatağan), Manisa (Soma), Çanakkale (Çan), Ankara (Çayırhan), Kütahya (Seyitömer-Tunçbilek-Tavşanlı-Değirmisaz) öne çıkar.

Petrol:

Türkiye’de ilk petrol Batman’ın Raman bölgesinde çıkarılmıştır. Ancak ülkenin ihtiyacı karşılanamaz ve bu nedenle petrol ithal edilir. Türkiye'deki önemli petrol depolama tesisleri, İzmir (Aliağa), Kırıkkale (Orta Anadolu), Batman, Mersin (Ataş), İzmit (İpraş) gibi bölgelerde yer almaktadır.

Doğalgaz:

Elektrik üretiminde en fazla kullanılan enerji kaynağı doğalgazdır. Türkiye, doğalgaz ihtiyacını büyük ölçüde ithal etmektedir. Rusya’dan gelen doğalgazın Mavi Akım Projesi ile ülkemize taşınması sağlanmaktadır. Doğalgazla çalışan termik santraller, Kırıkkale (Hamitabat), Tekirdağ (Hayrabolu), İstanbul (Ambarlı), Bursa (Ova Akça), Düzce (Akçakoca), Mardin (Çamurlu), Balıkesir ve İzmit gibi şehirlerde yer almaktadır.

Mavi Akım Projesi: Rusya’dan doğalgazın Anadolu üzerinden Avrupa’ya taşınmasını sağlayan bir projedir.

Türk Akımı: Rusya’dan doğalgazın Karadeniz üzerinden Trakya’ya taşınarak Avrupa'ya iletilmesini amaçlayan bir projedir.

TANAP (Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi): 2013 yılında imzalanan bu proje, Azerbaycan doğalgazını Anadolu üzerinden Avrupa’ya taşıma hedefini taşır.

TAP (Trans Adriyatik Boru Hattı Projesi): 2013 yılında Azerbaycan doğalgazını Türkiye, Yunanistan ve Arnavutluk üzerinden Adriyatik'e, dolayısıyla İtalya'ya ulaştırmak amacıyla başlatılmış bir projedir. Nabucco projesinin yerini almıştır.