Toprak Oluşumu ve Türkiye’deki Toprak Çeşitleri- Kpss

Toprak Oluşumunu Etkileyen Faktörler

• İklim (sıcaklık ve yağış)
• Kayaç türü
• Bitki örtüsü
• Yerşekilleri
• Zaman

Toprağın Katmanları

 

toprağın katmanları

Toprağın katmanlarına ''horizon’’ adı verilir.

A horizonu en verimli toprağın olduğu yer, b horizonu killi ve tuzlu tabaka, c horizonu ana kayanın parçaları, d horizonu ise ana kayanın kendisidir.

Not: toprağın a horizonuna bakılarak iklim hakkında, d horizonuna bakılarak ise kayaç türü hakkında yorum yapılabilir.

Toprak Tipleri

toprak tipleri

 

Zonal ( Yerli) Topraklar

Bu topraklara bakılarak o yerin iklimi ve kayaç türü hakkında yorum yapılabilir. A-D horizonu vardır.

İntrazonal Topraklar

İklim ve kayaç türü hakkında bilgi verir. A-D horizonları vardır.

Azonal ( Taşınmış) Topraklar

Bu topraklara bakılarak o yörenin iklimi ve kayaç türü hakkında yorum yapılamaz. Horizonları gelişmemiştir.

Türkiye'de Toprak Tipleri

a. Yerli (Zonal) Topraklar:

Türkiye'deki zonal topraklar

Laterit: Anavatanı ekvatordur. Doğu Karadeniz'de görülür.

Podzol: Batı Karadeniz'de görülür.

Terra Rossa: Akdeniz iklimi olduğu yerlerde görülür.

Çernezyom: Erzurum-Kars platosunda görülür. Dünyanın en verimli topraklarındandır.

Kahverengi Orman Toprağı: Kuzey Anadolu Dağları, Güneydoğu Torosların yüksek kesimleri, Samanlı ve Yıldız Dağları, ormanlarla kaplı alanlarda görülür. 

Kestane ve Kahverengi Toprak: İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu, İç Batı Anadolu, Doğu Anadolu'da görülür. Tahıl tarımına uygundur. 

Tundra: Kutuplar ve çevresinde görülür. Türkiye'de görülmez.

Çöl toprakları: Türkiye'de çöl toprakları görülmez. Konya-Karapınar'da çöl toprağına benzeyen topraklar bulunur. 

Not: Terra rossaların kırmızı renkte olmasının sebebi karstik arazideki demirin oksitlenmesinden kaynaklanır. Terra rossanın Türkiye'deki varlığı matematik konum ile alakalıdır.

Not: Çernezyom en verimli toprak olmasına rağmen iklim şartları nedeniyle tarım yapılamaz.

Not: Türkiye'de en geniş alanda bulunan toprak; Kestane ve kahverengi bozkır topraklarıdır.

İntrazonal Topraklar

• Bitki örtüsü bakımından zayıf,
• Eğimli yamaçlarda oluşmuş,
• Kalınlığı fazla olmayan,
• Ana kayanın özelliğini yansıtan,
• Toprak oluşumunu henüz tamamlamamış topraklardır.

Hidromorfik Topraklar:

Su oranı fazla olan topraklardır. Toprak su altında kaldığı için oksijen oranı düşüktür. Bu topraklar genelde bataklık tarzda olduğu için pirinç tarımına yapılır ancak genelde tarıma elverişli olmayan topraklardır ve göl kenarlarında yaygın görülür.

Halomorfik Topraklar:

Tuz oranı yüksek, tarıma elverişli olmayan Tuz golü ve çevresinde yaygın biçimde görülen toprak çeşididir.

Kalsimorfik Topraklar: İçerisinde fazla miktarda kireç içeren topraklardır.

Vertisoller: ‘taş doğuran’ ya da ‘dönen toprak’ olarak ta isimlendirilir. Bu topraklarda genelde ayçiçeği tarımı yapılır. Ergene Havzası ve Konya Havzası’nda yaygındır.

Rendzina: Yumuşak kireç taşları üzerinde oluşmuş, üst kısmı koyu alt kısmı kireç birikimi olan topraklardır. En yaygın görülen yerler Marmara ve Ege Bölgesi, Akdeniz Bölgesi olmakla birlikte yer yer İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi’nde de görülebilmektedir.

c) Azonal (Taşınmış) Topraklar

1)Alüvyal Topraklar: Akarsuların taşıyıp biriktirdiği malzemelerden oluşan bu topraklar; vadi tabanlarındaki düzlüklerde, akarsu birikinti ovalarında, delta ovalarında ve eski göl tabanlarında yaygındır. Bu topraklar bulunduğu alanın iklim özelliğini taşımazlar ve horizonları gelişmemiştir.

2) Lös Topraklar: Rüzgarların taşıyıp biriktirdiği bu topraklar, çöllerde ve karasal iklim alanlarında görülür.

3) Moren: Buzulların taşıyıp biriktirdiği topraklardır.

4) Kalüvyon topraklar: Eğimli yamaçlarda aşınan materyallerin dağ eteklerinde birikmesiyle oluşan topraklardır. Su tutma kapasitesi düşük olan bu topraklarda bağcılık ve bahçe tarımı yapılır.

5) Litosoller: Kolüvyon toprakların gerisinde kalan iri taneli malzemelerdir.

6) Regosoller: volkanlardan çıkan kum boyutundaki malzemelerin üzerinde oluşan topraklardır. Humus bakımından fakir ve verimleri düşüktür. Ağrı ve Van’da bu topraklara rastlanır. Regosoller kumlu toprak olduğu için yağış suları kısa zamanda toprağa sızar ve bu nedenle ayrışma olmadığı için topraklar son derece geç gelişir.