Türkiye'nin Ovaları, Akarsuları, Platoları ve Gölleri- Kpss

 





Türkiye'nin Ovaları, Akarsuları, Platoları ve Gölleri- Kpss-2023


Türkiye'nin Akarsuları


  • Akarsuların doğduğu yere kaynak, denize döküldüğü yere ise ağız adı verilir 
  • Bir akarsuyun bir noktasından bir saniyede geçen su miktarına debi ( akım) adı verilir. 
  • Akarsuların aşındırma gücü fazladır. ( Yükselti fazla olduğu için )
  • Akarsuların boyları kısadır. ( Ülkemiz yarımada özelliği gösterdiği için )
  • Akarsularımız denge profiline ulaşmamıştır. Akarsular denge profiline ulaşamadığı için taşımacılık yapmaya elverişli değildir. Fakat Bartın ve Manavgat çayları istisnadır. 
  • Akarsuların hidroelektrik potansiyeli yüksektir.
  • Türkiye'nin en yüksek barajı Deriner Barajıdır. Çoruh Nehri üzerinde yer almaktadır. 
  • Türkiye'nin en fazla elektrik üretimi yapılan barajı ise; Atatürk Barajı'dır. Fırat Nehri üzerinde yer almaktadır. 
  • Denge profiline en yakın yer yükseltisi az olan Ege ve Marmara bölgesidir. 
  • Denge profiline en uzak yer yükseltisi fazla olan Doğu Anadolu bölgesidir. 
  • Türkiye'nin en büyük kapalı havzası Tuz Gölü Kapalı Havzası 
  • Ilısu barajı Dicle Nehri üzerinde yer alır. Ağustos 2019 yılı itibariyle su tutulmaya başlanan barajın 6 tribününden ilkinde 19 Mayıs 2020 tarihinde enerji üretimine başlanmıştır. 
  • Ilısu barajı; Atatürk, Karakaya ve Keban barajlarından sonra ülkenin en büyük 4. barajıdır. Dolgu hacmi bakımından ise 2. büyük barajdır. Baraj yapımı kapsamında tarihi eserler taşınarak yeni yerlerine götürülmüştür. Tarihi Hasankeyf arkeoparkta yeniden hayat buldu.








  • Meriç nehri Yunanistan ile, Asi nehri Suriye ile, Dicle nehri Irak ile,  Aras nehri ise İran ve Nahçivan ile sınır oluşturmaktadır. 
  • Fırat ve Dicle nehirleri kaynağını Doğu Anadolu'dan alıp Basra Körfezi'ne dökülür. 
  • Aras nehri kaynağını Doğu Anadolu'dan alıp Hazar Denizi'ne dökülür. 
  • Rejimi en düzenli akarsu Çoruh nehridir. Rafting yapılır.
  • Büyük menderes nehri Milas antik kenti özelliğini kaybetmesine, Küçük Menderes nehri ise Efes antik kenti özelliğini yitirmesine neden olmuştur. 
Ramsar Sözleşmesi: Uluslararası su sorunlarını ortadan kaldırmak için imzalanan sözleşmedir. 

Türkiye'nin Platoları 


Akarsular tarafından derin vadilerle yarılmış dalgalı düzlükler platoları oluşturur. Anadolu 4. jeolojik zamanda yükseldiği için platoların yükseltisi fazladır. Bu yükselme hareketi her yerde aynı olmadığı için platolarımızın yükseltileri de aynı değildir. 

Oluşumlarına Göre Platolar

  • Yatay duruşlu ( tabaka düzlüğü ) platoları 
  • Lav platoları 
  • Karstik platolar
  • Aşınım platoları 
a. Yatay Duruşlu ( Tabaka Düzlüğü ) Platoları : Kumlu, killi ya da kalkerli yatay tabaka tortullarının akarsular tarafından yarılmasıyla oluşan platolardır. 

b. Lav Platoları : Geniş yüzeyleri kaplayan lav tabakalarının akarsular tarafından yarılmasıyla oluşan platolardır. 

C. Karstik Platolar: Kalkerin akarsular tarafından aşındırılmasıyla oluşan platolardır. 








  • İç Anadolu'daki platolar akarsu aşındırma sonucu değil, toptan yükselme sonucu oluşmuştur. Bu yüzden yatay duruşlu plato denir. 
  • Bölge yüz ölçümüne oranla en fazla plato Güneydoğu Anadolu bölgesindedir. 
  • Türkiye'de platoların varlığı epirojeneze yani toptan yükselmeye bağlıdır. 
  • Türkiye'nin en alçak, en kalabalık, en gelişmiş platosu Çatalca- Kocaeli Platosudur. 
  • Türkiye'nin en yüksek, en büyük ve en soğuk platosu Erzurum, Kars, Ardahan platosudur. 
  • Yüksek platolarda hayvancılık, alçak platolarda tarım yapılır. 

Türkiye'nin Ovaları


Ova ve Platoların Farkları 


Plato: Çevresine göre yüksekte bulunan ve akarsular tarafından yarılarak oluşmuş geniş düzlüklere denir. ( akarsu aşınımı sonucu )
  • Hayvancılık daha fazladır. 
  • Genelde sarı renktedir. 
  • En çok İç Anadolu'da 
  • sıcaklık ortalaması az 

Ova: Çevresine göre alçakta bulunan ve akarsular tarafından birikim sonucu oluşmuş geniş düzlüklere denir. ( akarsu birikimi sonucu )

  • Tarım daha fazladır. 
  • Genelde yeşil renktedir.
  • En çok Marmara bölgesindedir. 
  • sıcaklık ortalaması yüksek

Ovalar 

  1. Kıyı ( delta ) ovaları:
Delta ovalarının oluşabilmesi için; kıyı derinliği az olmalı yani sığ olmalı, kıta sahanlığı geniş olmalı, akıntı ve gelgit olmamalıdır. Delta ovalarının olumlu sonuçları alüvyon azonal topraklar ile verimli tarım arazileri meydana getirmektedir. Olumsuz sonuçları ise limanlar işlevlerini kaybeder, erozyon fazla olur.

  • Türkiye'de delta ovaları en fazla Ege bölgesindedir. Türkiye'nin en büyük delta ovası; Çukurova'dır. Doğu Karadeniz'de kıta sahanlığı dar olduğu için delta ovası oluşmaz. 


2. İç ovalar: tektonik ovalar, karstik ovalar, volkanik ovalar 







Türkiye'nin Gölleri 






  • Göllerin ülke olarak dağılımı dengesizdir. Yoğun olarak  Doğu Anadolu, İç Anadolu, Güney Marmara ve Göller Yöresidir. Göllerin yüksekliği ise doğuya doğru gittikçe artış gösterir. Göllerin tuzluluk oranı da değişmektedir. 














Yorum Gönder

0 Yorumlar

Close Menu